Gesprek met Eddie Nijenhuis over de wolf op de Veluwe – Werkgroep Wolf

Gesprek met Eddie Nijenhuis over de wolf op de Veluwe

Gesprek met Eddie Nijenhuis over de wolf op de Veluwe

Tekst door: Dick van hoffen | Werkgroep Wolf Nederland
Datum: 21-01-2022

Werkgroep Wolf houdt een serie gesprekken met mensen die nauw betrokken zijn bij het natuurbeheer en de komst van de wolf in onze natuur. Het eerste gesprek was met Eddie Nijenhuis, deskundige op het gebied van faunabeheer. De gespreksonderwerpen zijn ontleend aan vragen die leden van de Facebook Groep Werkgroep Wolf Nederland hebben aangereikt. Eddie is zijn leven lang al met de grote zoogdieren op de Veluwe bezig en heeft er ook zijn beroep van mogen maken. Hij spreekt in dit gesprek op persoonlijke titel.

De wolf en de jacht.
Veel van de vragen die zijn gesteld, gaan over de effecten van de jacht op de wolf en over de gevolgen van de aanwezigheid van de wolf op de jacht. Ja, de jacht heeft effect op de wolf. Dat begint al bij de verstoring doordat er ineens mensen dwars door het bos lopen in plaats van op de paden. De wolf mijdt drukke paden en schrikt van mensen in het bos, van jagers, maar ook van natuurfotografen die de wolf eens vast willen leggen. Overigens heeft ook de aanwezigheid van mensen op paden effect op de wolf. Het eerste paartje in Nederland heeft een keer het hol verplaatst, omdat het op een nabij gelegen pad erg druk was. Het wegnemen van prooidieren heeft natuurlijk een heel groot effect. In die zin is de recente uitspraak van de rechter om het afschotplan aan te passen aan de aanwezigheid van de wolf niet meer dan terecht. Hoe veel effect, vertelt Eddie, is op te maken uit gegevens van een deelgebied van de Veluwe waar ook een territoriale wolf aanwezig is. Daar pakt de wolf wel 60 tot 70% van de jaarlijkse aanwas van de Edelherten. Dus wanneer het afschotplan daar geen rekening mee houdt, zal er nog meer van de aanwas geschoten worden. Dat zal dat zeker effect hebben op de wolf.

Uit gegevens in gebieden waar al lange tijd een wolvenpopulatie is, is al wel duidelijk dat de grootte van de territoria afhankelijk is van de dichtheid aan prooidieren. Kort om de bocht betekent dat: hoe minder er gejaagd wordt, hoe meer wolven. Eddie is voorstander van een intensieve monitoring van de prooidierenpopulatie. Laat vooral de natuur zijn gang gaan. Eerst maar eens kijken welke invloed de wolven hebben op de populaties prooidieren. Ook goed door het jaar heen de populatieontwikkeling volgen en dan kijken naar wat nog een verantwoord afschot is. Niet zoals nu gebeurt: elk jaar in één week twee tellingen en dan daarop het afschot plannen. Het wordt tijd voor een “natuurvolgend wildbeheer.”

Minder jagen heeft overigens voor de verschillende terreinbeheerders uiteenlopende gevolgen. Voor grote beheerders als Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer maken de wolven deel uit van het ecosysteem en vormt de wolf de kroon op hun werk. Dat er dan minder geld binnenkomt uit de jachthuur is dan minder van belang. Maar wanneer een eigenaar de jachthuur nodig heeft om nog een beetje uit de kosten te komen, vormt het wegvallen van die inkomsten best een probleem. Het zou een goede zaak zijn wanneer de subsidie voor bosbeheer nog eens tegen het licht gehouden zouden worden en aangepast aan verminderde inkomsten uit jacht. Anders wordt de wolf toch te veel als concurrent gezien. Overigens was er nog een vraag over mogelijke deals tussen jagers en afnemers die het vlees kopen. Dat zijn geen harde contractuele verplichtingen, maar meer een praktische planning. Een jachthouder weet welk quotum hij toegewezen heeft gekregen en maakt op basis daarvan afspraken over toelevering aan afnemers. Een gevolg van de aanwezigheid van de wolf is ook, dat de prooidieren, zoals het Edelhert, bepaalde gebieden gaan mijden vanwege het risico om een wolf tegen te komen. Zo komen Edelherten op de Noord-Veluwe nu meer voor in bossen met een hoge recreatiedruk omdat de wolf daar niet durft te komen, terwijl ze daar vroeger juiste vanwege die recreatie niet durfden komen.

Sociale structuur van de prooidieren
Nog een heel ander aspect dat Eddie benoemt, is de sociale structuur in de groepen wild. Zo heeft het Wild zwijn een complexe sociale structuur in zijn groepen, die zijn opgebouwd rondom oude ervaren vrouwtjes. Bij de jacht wordt daar geen rekening mee gehouden. Elk jaar wordt de groepsstructuur kapot geschoten. De samenhang verdwijnt, maar ook de terreinkennis. Die moet weer opnieuw worden opgebouwd. Bij predatie door wolven blijft de sociale structuur veel meer intact. Ook dat is een reden om eerst maar eens te kijken wat er gebeurt wanneer je de wolven de ruimte geeft. Mocht dat nodig/gewenst zijn, zou daarna aanvullend afschot kunnen plaatsvinden.

De mens en de wolf.
Voor wolven hoeven we niet bang te zijn. Wolven mijden mensen altijd. Komen ze een keertje in de buurt, dan weten ze niet hoe snel ze weer weg moeten komen. Het enige probleem dat zou kunnen ontstaan is wanneer wolven structureel gevoerd gaan worden. Dan wennen ze aan mensen en kunnen ze agressief worden. Natuurlijk vormen wolven een probleem voor mensen die schapen en geiten houden. Daar helpt alleen adequate bescherming met wolfproof hekken en kuddebewakingshonden.

De wolf en het Veluwse ecosysteem
De Veluwe is een totaal uitgemergelde zandbak. Eeuwenlang zijn er alleen maar mineralen afgevoerd. De wolf vervult alleen daarom al een belangrijke functie doordat de mineralen waaruit de prooien zijn opgebouwd in het systeem blijven en niet worden afgevoerd. “Of de landbouwenclaves ook een rol kunnen vervullen bij het terugbrengen van voedingsstoffen in het systeem” vraag ik. Eddie bevestigt de voorliefde van wild om te grazen op voormalige landbouwgrond. Hij heeft meegewerkt aan het terug geven aan de natuur van de landbouwenclaves bij Terlet en de Groenendaal. Die vormden compensatie voor de aanleg van de A50. Daar loopt het wild graag. De dieren nemen daar mineralen op en verspreiden die via de mest weer in de omliggende natuur. De wolf kan ervoor zorgen dat ook de mineralen uit vlees en botten verspreid worden in het systeem. Misschien dat de komende tijd meer landbouwenclaves een functie als nieuwe wildakker kunnen krijgen, nu duidelijk is, dat er veel veehouderijbedrijven van de Veluwe zullen verdwijnen.

Eigenlijk zouden ook de ecologische poorten zo’n rol kunnen vervullen: de herten zitten nu nog grotendeels opgesloten op de voedselarme Veluwe. Het zou mooi zijn wanneer ze ook meer in vochtige voedselrijke gebieden zouden kunnen foerageren en ook van daar mineralen naar de Veluwe brengen. Tegelijk ziet Eddie daar nog wel veel praktische problemen. De poorten zijn nu nog vaak wel erg smal. Je zit met drukke wegen die gepasseerd moeten worden. Bovendien: de boeren zullen dat wild er ook niet graag bij hebben, tenzij er een adequate vergoeding tegenover staat. Misschien dat het jachtrecht daar nog een rol bij kan spelen: dan zouden de boeren een vergoeding krijgen via de verhuur van de jacht.

Wat is de natuurlijke wildstand op de Veluwe?
Voor het bepalen van afschotcijfers is het van belang te kijken naar wat er gebeurt met de wildstand bij de aanwezigheid van de wolf. Vooral intensief monitoren, het hele jaar. Dat blijft Eddie benadrukken. Maar ook dan is de vraag: hoeveel Edelherten, Zwijnen, Damherten en Reeën mogen er rond lopen? Het antwoord op die vraag hangt ook af van de vraag wat je doel is met het bos: wil je hout oogsten of wil je natuurbos. Eddie wijst naar het langjarig onderzoek naar graasdruk in het bos. Dat is vooral geïnitieerd door mensen die hout willen oogsten. “maar dat onderzoek vindt wel plaats in bossen waarin vrijwel alle stammen vertikaal staan. Daar kan het wild overal bij.” breng ik in. “In een oud natuurbos ligt de helft van de stammen plat.” Eddie beaamt dat vooral in oude boomkronen van omgevallen bomen de bosverjonging plaats vindt. Dat kan je zelfs mooi zien op sommige stukken op de Veluwezoom, waar al lang niet meer wordt gejaagd, maar waar toch bosverjonging plaats vindt. Het zou mooi zijn wanneer het graasdrukonderzoek zou worden uitgebreid met een variant met dergelijk bos. Jammer dat we dat we amper oude natuurbossen hebben in Nederland. Overigens zou veel meer bos zonder houtoogst ook erg goed zijn voor het systeem, want ook met het hout worden de schaarse mineralen afgevoerd die het Veluwesysteem zo broodnodig heeft.

Versnippering
Ons grootste natuurgebied op land, de Veluwe, heeft op allerlei manieren te maken met versnippering: een versnipperd eigendom wat leidt tot heel veel hekken binnen de Veluwe. Dat belemmert de vrije beweging van wild en wolf. Maar ook de vele wegen doen dat. De snelwegen zijn afgeschermd met hekken, maar ook drukke stukken provinciale weg hebben hekken. Het zou voor het functioneren van het systeem veel beter zijn wanneer de interne barrières, afgezien va de snelwegen, zo veel mogelijk zouden worden weggehaald. Om het risico van aanrijdingen te beperken, zou dan de snelheid overal naar beneden moeten in combinatie met een intensieve handhaving.